เครนกับปั้นจั่นต่างกันอย่างไร ? รู้ชัดที่นี่เลย

สำหรับการก่อสร้างและอุตสาหกรรมหนัก การสื่อสารที่แม่นยำในหน้างานคือสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเมื่อพูดถึงเครื่องจักรที่ใช้ในการ “ยก” หรือ “เคลื่อนย้าย” วัสดุหนัก ซึ่งคำว่า “เครน” และ “ปั้นจั่น” มักถูกใช้สลับกันอยู่บ่อยครั้งในวงสนทนา บางหน้างานอาจไม่ได้ซีเรียส แต่สำหรับวิศวกร ช่างเทคนิค และผู้ควบคุมงาน การเข้าใจความแตกต่างของทั้งสองคำนี้สามารถช่วยลดความคลาดเคลื่อนในการสั่งงาน ทั้งยังช่วยลดความเสี่ยงด้านความปลอดภัย และเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการไซต์งานได้อย่างมาก บทความนี้จะพาไปทำความเข้าใจว่าเครนกับปั้นจั่น แตกต่างกันอย่างไร ทั้งในเชิงเทคนิค มาตรฐานวิศวกรรม รวมถึงการใช้งานจริง พร้อมแนะนำวิธีเลือกใช้คำอย่างแม่นยำในหน้างาน เพื่อให้การทำงานราบรื่นและปลอดภัย

เครน (Crane) คืออะไร ?

เครนคือเครื่องจักรกลหนักที่ได้รับการออกแบบมาเป็นพิเศษ เพื่อรองรับงานยก เคลื่อนย้าย หรือจัดวางวัตถุขนาดใหญ่และมีน้ำหนักมากจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งอย่างแม่นยำ โดยทั่วไปเครนมีองค์ประกอบหลักดังต่อไปนี้

• ระบบบังคับทิศทาง ที่สามารถหมุนหรือหันแขนเครนตามตำแหน่งเป้าหมาย
• แขนเครน (Boom/Jib) ที่สามารถยืดหดและหมุนได้เพื่อเข้าถึงตำแหน่งที่ต้องการ
• รอกและสลิง (Hoist & Sling) สำหรับยกสิ่งของขึ้นลงในแนวดิ่ง
• ระบบควบคุม ที่อาจเป็นแบบใช้คนควบคุมโดยตรง, รีโมต, หรือกึ่งอัตโนมัติ

เรียกได้ว่าเครนคือหัวใจสำคัญของโครงการก่อสร้างขนาดใหญ่ ที่ต้องการความยืดหยุ่นในการจัดวางวัสดุในพื้นที่กว้างขวาง

ประเภทของเครน

เครนมีหลากหลายประเภท แต่ละชนิดถูกออกแบบมาเพื่อการใช้งานที่เฉพาะเจาะจง ตัวอย่างเช่น

• เครนติดรถบรรทุก (Truck-Mounted Crane): เป็นเครนที่ติดตั้งอยู่บนโครงรถบรรทุก ทำให้สามารถเคลื่อนย้ายไปยังไซต์งานต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็ว เหมาะสำหรับงานที่ต้องเคลื่อนย้ายบ่อย ๆ
• เครนตีนตะขาบ (Crawler Crane): มีฐานเป็นตีนตะขาบ ให้ความมั่นคงสูงและสามารถเคลื่อนที่ในพื้นที่ขรุขระได้ดี แต่มีความเร็วในการเคลื่อนที่ต่ำกว่าเครนติดรถบรรทุก
• เครนหอสูง (Tower Crane): เครนประเภทนี้คือเครนขนาดใหญ่ที่ใช้ในงานก่อสร้างอาคารสูง สามารถยกวัสดุขึ้นไปในที่สูงมาก ๆ ได้ มักประกอบด้วยเสาหลักที่ยึดติดกับอาคารหรือพื้นดิน และมีแขนบูมยาวยื่นออกไป
• เครนสนาม (Rough Terrain Crane): ออกแบบมาเพื่อใช้งานในพื้นที่ที่ไม่เรียบหรือขรุขระ ด้วยล้อยางขนาดใหญ่และระบบขับเคลื่อนสี่ล้อ
• เครนล้อยาง (All Terrain Crane): เป็นเครนอเนกประสงค์ที่สามารถขับเคลื่อนได้ทั้งบนถนนปกติและในพื้นที่ขรุขระ มีความยืดหยุ่นสูง
• เครนแบบโครงสร้าง (Overhead Crane / Gantry Crane): มักพบในโรงงานหรือโกดังสินค้า ใช้สำหรับยกและเคลื่อนย้ายวัสดุภายในอาคาร โดยเคลื่อนที่ไปตามรางที่ติดตั้งอยู่บนโครงสร้าง

ปั้นจั่นคืออะไร ?

ปั้นจั่นคือคำภาษาไทยที่ใช้เรียกเครื่องมือหรือเครื่องจักรที่ใช้ยกของหนักในแนวดิ่ง โดยตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ได้ให้ความหมายไว้ว่า “ปั้นจั่นคือเครื่องกลสำหรับยกของหนักขึ้นหรือลงในแนวดิ่ง” ซึ่งสอดคล้องกับการใช้งานของปั้นจั่นในภาคสนามที่มักเน้นแค่การยกขึ้นลงโดยไม่มีการเคลื่อนย้ายแนวนอนที่ซับซ้อน

ในทางปฏิบัติ ปั้นจั่นอาจมีลักษณะเรียบง่าย เช่น 

• ปั้นจั่นแบบเสาเดี่ยว (Gin Pole)
• ปั้นจั่นแบบขารูปสามเหลี่ยม (A-frame Derrick)
• ปั้นจั่นในงานก่อสร้างทั่วไป เช่น ปั้นจั่นโยก ปั้นจั่นถังเทคอนกรีต

ปั้นจั่นบางรุ่นอาจมีรอก แต่ไม่ได้มีระบบหมุนอย่างแขนบังคับทิศทาง หรือระบบควบคุมที่ซับซ้อนเท่าเครน จึงเหมาะกับการยกวัสดุขึ้นอาคารชั้นสูงในจุดเดิม ๆ ซ้ำ ๆ เช่น ยกถังปูนขึ้นชั้นบนของอาคาร

สรุปความต่างเชิงเทคนิค: เครน vs ปั้นจั่น

เพื่อความเข้าใจที่ชัดเจนยิ่งขึ้น มาดูความแตกต่างเชิงเทคนิคระหว่าง เครนกับปั้นจั่น กัน

ทำไมการใช้คำให้ถูกต้องถึงสำคัญในไซต์งาน ?

• ลดความเสี่ยงจากความเข้าใจผิด : เช่น ถ้าสื่อสารว่า “ให้ใช้เครนยกเหล็กขึ้นไปชั้น 5” แต่ทีมงานเข้าใจว่าใช้ปั้นจั่น อาจทำให้อุปกรณ์ไม่รองรับน้ำหนัก หรือผิดพลาดในการวางแผน ส่งผลต่อความปลอดภัย

• ช่วยในการจัดการอุปกรณ์และบุคลากร : เมื่อมีการร้องขอเครื่องจักรควรระบุให้ชัดเจนว่าเป็น เครนประเภทใด หรือ ปั้นจั่นประเภทใด เพื่อให้ฝ่ายจัดซื้อจัดหาหรือฝ่ายซ่อมบำรุงสามารถจัดเตรียมเครื่องจักรที่ถูกต้องและเหมาะสมกับลักษณะงาน 

• เพิ่มประสิทธิภาพในการวางแผนโลจิสติกส์ : การวางแผนการเคลื่อนย้ายวัสดุขนาดใหญ่ในไซต์งานต้องอาศัยการคำนวณและประเมินความสามารถของเครื่องจักรอย่างละเอียด การใช้คำเรียกเครนกับปั้นจั่นที่ถูกต้อง จะช่วยให้วิศวกรสามารถวางแผนการจัดส่ง การยก และการติดตั้งได้อย่างแม่นยำ

• สอดคล้องกับมาตรฐานความปลอดภัย : ในงานก่อสร้าง เครื่องจักรยกของหนักทั้งหมดต้องเป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัยและข้อกำหนดที่เกี่ยวข้อง รวมถึงการตรวจสอบและการรับรองเป็นประจำ การแยกแยะระหว่างเครนกับปั้นจั่นอย่างถูกต้องจึงมีความสำคัญ เนื่องจากเครื่องจักรแต่ละประเภทอาจมีข้อกำหนดด้านความปลอดภัย การบำรุงรักษา หรือการตรวจสอบที่แตกต่างกันไป

มาตรฐานและข้อกำหนดที่เกี่ยวข้อง

เครื่องจักรยกของหนัก ไม่ว่าจะเป็น เครน หรือ ปั้นจั่น ล้วนถูกควบคุมภายใต้มาตรฐานและข้อกำหนดที่เข้มงวด เพื่อให้มั่นใจในความปลอดภัยสูงสุดในการปฏิบัติงาน

• มาตรฐานเครน: มักถูกควบคุมภายใต้มาตรฐานอุตสาหกรรมสากล เช่น ISO (International Organization for Standardization) หรือ EN (European Standards) ซึ่งเป็นมาตรฐานยุโรป และสำหรับประเทศไทยก็มี มอก. (มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม) ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งครอบคลุมตั้งแต่การออกแบบ การผลิต การติดตั้ง การทดสอบ และการบำรุงรักษา เพื่อให้มั่นใจว่าเครนมีคุณสมบัติตรงตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัยและประสิทธิภาพ
• ปั้นจั่นตามกฎหมายไทย: ปั้นจั่น รวมถึงรอกและเครื่องกว้าน ก็ถูกควบคุมภายใต้กฎหมายไทยเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากมีพิกัดการยกน้ำหนักเกินเกณฑ์ที่กำหนด (เช่น เกิน 1 ตัน) จะต้องผ่านการตรวจสอบและรับรองความปลอดภัยเป็นประจำทุกปี เพื่อให้มั่นใจว่าอุปกรณ์ยังคงอยู่ในสภาพที่พร้อมใช้งาน

การตระหนักถึงความแตกต่างระหว่างเครนกับปั้นจั่น ไม่ใช่เพียงแค่เรื่องของคำศัพท์ แต่เป็นการสื่อสารที่แสดงถึงความเป็นมืออาชีพ ความเข้าใจในงาน และความใส่ใจต่อความปลอดภัยในไซต์งานก่อสร้าง การใช้คำที่ถูกต้องแม่นยำจึงเป็นรากฐานสำคัญที่ช่วยให้ทุกโครงการดำเนินไปอย่างราบรื่น ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพสูงสุดเสมอ

มองหารถเครนคุณภาพสูง ต้องที่ O.C.R.

การเลือกใช้เครื่องจักรให้ตรงกับลักษณะงานไม่เพียงช่วยลดความผิดพลาดในไซต์งาน แต่ยังช่วยเสริมความปลอดภัยและประสิทธิภาพการทำงานได้อย่างแท้จริง โดยหากคุณกำลังมองหา รถเครนราคาคุ้มค่า คุณภาพสูง ที่ตอบโจทย์ทั้งงานยก งานเคลื่อนย้ายวัสดุหนัก หรืองานติดตั้งโครงสร้างต่าง ๆ O.C.R. พร้อมให้บริการเครนหลากหลายรุ่นมาตรฐานอุตสาหกรรม พร้อมทีมงานที่เชี่ยวชาญ และบริการหลังการขายที่เชื่อถือได้ สนใจสอบถามเพิ่มเติม ติดต่อ Call Center: 02-430-5555

ข้อมูลอ้างอิง:

crane and derrick. สืบค้นหาเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2568 จาก https://kids.britannica.com/